İNSANLIK VE TOPLUMSAL YAŞAM

Değerli okurlar, bu bölüme kadar doğanın/evrenin insan yaşamına örnek oluşturacak işleyiş şekillerini/doğa yasalarını gördük. Bundan sonra insanlığın toplumsal yaşamının nasıl olduğunu ve olması gerektiğini ele alacağız. Bunun için en son gördüğümüz doğa yasası evrimden başlayacağız.

İnsanlığın Kültürel Evrimi

İnsanlığın tarihsel yaşamına baktığımızda şunu görürüz: Homo habilis (2,4 milyon yıl önce) türü ile başlayan ve H. rudolfensis, H. ergaster (1,8-1,6 my), H. erectus (Alt Paleolitik), H. heidelbergensis (400-200 bin yılları arası), H. neanderthalensis (300/200-40/35 bin yılları arası) gibi türlerden geçerek bizim atamız H. sapiens’e (40/35-20/10 bin yılları arası) evrilen insanın(1)(2) yaklaşık 2,5 milyon yıllık yaşam serüveni, kültür(3)(2) denilen bir olgu yaratmıştır.

Ellerini kullanabildiği için H. habilis’le başlayan alet yapımında üretilmiş ilk alet, bir ucundan kesici bir kenar elde etmek amacıyla yontulmuş çakıllardır(1)(2)(4). Alt Paleolitik (2,5 my-300/200 bin yılları arası) boyunca insanın en büyük atılımı, enerji ve aydınlatma olarak kullandığı “ateş”i keşfetmesidir(2).

Küçük avcı grupları halinde yaşayan ve barınak yapmayı da bilen neandertallerin ortaya çıktığı Orta Paleolitik (300/200-40/35 bin yılları arası) dönemini geçiyoruz ve atamız H. sapiens’e (Üst Paleolitik: 40/35-20/10 bin yılları arası)(3)(4) geliyoruz. Atamızın yaşadığı Üst Paleolitik dönem önceki ikisinden kısa sürmesine karşın, bölgeler arası kültürel farklılaşmaların başladığı en karmaşık ve en parlak evresidir. Bu dönemde hammadde olarak taşın yanı sıra hayvan kemiklerini, diş ve boynuzlarını, ayrıca yumuşakça kabuklarını da yoğun olarak kullanmışlardır(2).  Yine bununla birlikte ön-kenar kazıyıcılar, uçlar, kargı, mızrak, defneyaprağı biçiminde aletler ve taş deliciler, taş kalemler, sırtlı bıçaklar ile kemik ve fildişinden yapılı olta, zıpkın ayrıca ok ve yay gibi aletler üretilmiştir(1)(2). Bu dönemin en önemli diğer bir karakteristiği, “alet üreten aletler”in yapılmış olmasıdır(2). Atamız sapiens yakmak için hayvansal yağlar kullanmış, genellikle kaya altı sığınaklarında ya da mağaraların ağız kısımlarında yaşamalarına karşın mağaranın olmadığı yerlerde geçici olarak kulübe şeklinde basit barınaklar ve hayvanların derilerinden giysiler yapmışlardır(1)(2). Modern H. sapiens atalarımız ise, inanç sistemlerini yansıtan “heykelcikler” ve “mağara resimleri” yapmışlardır. Bu resimleri yaparken demir oksit, mangan oksit ve kalsiyum karbonat gibi renklendirici malzeme kullanmışlardır(1)(2). Atamızın en heyecan verici buluşu ise, görsel sanatı ve müziği yaratmış olmasıdır(2). Yine modern atalarımız 40 bin yıl önce bütün dünyaya yayılmış, bu yayılmada –Asya’dan Avustralya’ya geçerken- sal kullanmışlardır; 20-12 bin yıl önce de Bering Boğazı’ndan Amerika kıtasına geçmişlerdir(1).

İnsanlığın en uzun (2-2,5 my) olan bu dönemi, “avcı-toplayıcı dönem” olarak adlandırılır. Avcı-toplayıcı yaşam tarzı herhangi bir üretim etkiliğine değil, doğada hazır bulunan besin kaynaklarının (bitki ve hayvan) tüketilmesine dayanmaktaydı ve bundan dolayı buna uygun bir topluluk yapılanması gerektiriyordu (25-100 kişilik takımlar)(1).

Burada, bu uzun zaman (2,5my-10bin yıl) diliminde insanlığın yaşamındaki değişim-dönüşümün nasıl tek yönlü ve asimetrik ve basitten gelişkine/komplikeye, dolayısıyla az çeşitten çok çeşide ve az bilgiden çok bilgiye doğru olduğunu görüyoruz. Bu bir “kültürel evrim”dir yani insanlığın tarihsel yaşamının evrimidir.    DEVAM EDECEK

(1) Antropoloji.

(2) Arkeoloji ve Sanat Tarihi.

(3) Kültür: İnsanın doğa dışında yarattığı ve ona eklediği maddî ve manevî her şey.

(4) Kökenler, 367. dipnot.